Ja, voor iemand die meermaals plechtig beloofde van Chronisch Awesome géén baby-of mamaplatform te gaan maken ben ik er toch wéér met een sort of baby related artikel. Door deze silly belofte lag de drempel voor dit stukkie tekst vrij hoog. Het duurde weken voor er iets uit m’n vingers kwam. En toen het eenmaal stroomde duurde het ook nog eens weken voor ik het hier durfde te plaatsen. Maarja eerlijk is eerlijk, die hele bevalling? Die beïnvloedt bijna 9 maanden later nog steeds grote delen van mijn leven. Met name m’n mental health. En omdat op eerlijk zijn over je bevalling of over motherhood in general nog best ’n taboe rust besloot ik dat dit verhaal tóch hier thuishoorde. Want wist je dat er zoiets als PTSD na child birthbestaat? En wist je dat dit heel veel impact op iemands leven kan hebben? Let me explain…
Hello darkness my old friend
Op 27 juni 2022 kwam na 3 intense dagen onze lieve knul Thom ter wereld. Inmiddels heb ik meerder artikelen geweid aan de zwangerschap, de bevalling en daarna. Ik ga er dus even voor het gemak vanuit dat je bekend bent met de ins-en outs. Maar in de mini-recap: de geplande thuisbevalling, werd na dagen weeën zonder vordering, een ziekenhuisbevalling met alle denkbare toeters en bellen (ruggenprik, weeënopwekkers, katheters, een knip gevolgd door de vacuümpomp). Allemaal noodzakelijke ingrepen om hem, met zijn afwijkende ligging, eruit te krijgen. Iets minder noodzakelijk was de manier waarop de laatste 10 minuten gingen. Eindstand? Een gezond kindje. En een vrij instabiele moeder.
Het slaapgebrek in combinatie met een ontstoken knipwond en een flink setje aambeien maakte het de daarop volgende dagen niet per se beter. Ik voelde me mentaal steeds een beetje verder afgeleiden. De kraamtranen waren real. Ja ik gaf mezelf tijd om te helen zowel fysiek als mentaal, maar het leek me maar niet te lukken. Het combineren van verschillende rollen voelde als jongleren met oneindig veel ballen die alsmaar op de grond donderde. Onmogelijk. Zo voelt het soms nog steeds trouwens. Dus besloot ik als soort “new year new me” clichémantra afgelopen januari opnieuw te starten met therapietraject nummer-ik-ben-de-tel-kwijt.
De diagnose: een bevallingstrauma (PTSS)
Het zaadje om een nieuw traject te starten zat er al een tijdje. M’n vaste therapeut daadwerkelijk mailen voor een afspraak duurt alleen altijd even. Maar wanneer ik de pleister er dan eindelijk aftrek en de eerste afspraak staat ben ik oprecht next level gemotiveerd om er iets van te maken. Met inmiddels aardig wat trajecten en sessies op de teller voelt het eigenlijk haast normaal om iedere week haar kamertje binnen te stappen. En het behandelplan? Die lees ik vaak niet eens meer aangezien het toch altijd om de diagnose depressieve stoornis gaat. Tot enkele weken geleden…
Het liefst zet ik direct m’n krabbel onder het motto ‘dan kunnen we door’. Natuurlijk weten we allemaal dat het meer te maken heeft met het struisvogelfenomeen ook wel ‘je kop in het zand steken’ genoemd. Maar goed, uit soort van beleefdheid scannen mijn ogen toch altijd nog even vluchtig het papiertje door. Vaak neem ik de woorden niet eens in me op en zit ik al driftig met m’n pen te wapperen op zoek naar het streepje voor m’n kraaienpootkrabbel. En toch trok iets m’n aandacht. De plek waar normaal iets in de trant van depressieve stoornis staat pronkte nu de letters post traumatic stress disorder (PTSD) door een bevallingstrauma. Wait. What?!
Wat is postpartum PTSS?
Ik las de diagnose denk ik wel 10 keer opnieuw. Maar m’n hoofd snapte er eigenlijk precies niets van. Want hallo, PTSD is toch alleen iets wat oorlogsslachtoffers ervaren?! En hoewel ik heel casual verder probeerde te gaan met het document had m’n therapeut natuurlijk gelijk door dat er iets was. Ik floepte eruit niets te snappen van de diagnose aangezien ik geen slachtoffer ben. Achteraf gezien smeekte ik geloof ik half om die depressieve stoornis stempel. Want die kende ik tenminste. En ik hou nu eenmaal van herkenning. Je snapt: dat weet zij ook en veranderde het uiteraard niet. Dus volgde er een uitleg wat Postpartum PTSD precies inhoudt. In het Nederlands heet het overigens Postpartum Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS).
Anywho, een posttraumatische stress stoornis ontstaat door het meemaken van een zeer aangrijpende gebeurtenis. Dat kan dus inderdaad het meemaken van een oorlog zijn. Maar ook een bevalling kan als zeer aangrijpend worden ervaren. Bij een bevallingstrauma ervaart de moeder angst of stress tijdens of na de bevalling. Dit kan zowel fysiek als mentaal zijn. Belangrijk is om te weten dat een bevallingstrauma niet alleen kan ontstaan door een heftige bevalling, maar óók door hoe de moeder zich ná de bevalling voelt. Zo kan een bevalling op papier perfect verlopen, maar heeft de moeder het zelf totaal anders beleefd door bijvoorbeeld ongevraagde interventies, slechte communicatie of het gevoel van controleverlies. Zo ervaart 9% tot 21% van de vrouwen hun bevalling als traumatisch. Shocking right?!
De symptomen van postpartum PTSS
Oké, postpartum post traumatische stress stoornis staat dus ook voor bevallingstrauma en wordt geschaald onder een angststoornis. De symptomen van een bevallingstrauma zijn door onderzoekers onderverdeeld in vier hoofdcategorieën:
- Herbeleving: Je beleeft de bevalling opnieuw door nachtmerries of flashbacks. Er zijn bepaalde triggers, zoals het ziekenhuis, die dit versterken.
- Vermijding: Je vermijdt of ontloopt alles wat met de bevalling te maken heeft. Je durft niet opnieuw zwanger te worden, praat niet over de bevalling en vermijdt het liefst andere moeders met newborns.
- Negatieve gedachten: Je hebt het gevoel te hebben gefaald tijdens de bevalling. Je bent boos en maalt regelmatig over de ‘wat als…’ vraag. Het komt vaak voor dat je niet alles meer van de bevalling weet.
- Overmatig alert zijn: Je staat constant aan en bent daardoor extreem prikkelbaar. Je schiet snel uit je slof terwijl dit voor de bevalling niet aan de orde was.
Wat is het verschil tussen een bevallingstrauma en postnatale depressie?
Daar zat ik dan, met m’n mond half open starend naar het woordje post traumatische stress stoornis die wel uit het papiertje leek te springen. Haar uitleg maakte echt wel sense. Maar m’n brein snapte gewoon niet het verschil tussen een bevallingstrauma (PTSS) en een Postnatale Depressie. (PPD) Ja honest confession: ik bleef als gewoontedier lekker aimen voor die depressie stempel ;). Goed, ondanks het feit dat er veel overlappende symptomen zijn en je PTSS en PPD zelfs gelijktijdig kunt ervaren, blijkt er wel degelijk een verschil te zijn. Bij een postnatale depressie ben je meestal somber, eenzaam, lusteloos, huilerig en angstig terwijl een bevallingstrauma zich toch vaker uit in herbeleving, vermijding en spanning.
Hoe verwerk je een bevallingstrauma?
En in dat stukje verschil zat ook gelijk mijn therapeut haar punt. Want een behandeling voor een postnatale depressie zou onderaan de streep waarschijnlijk precies niets voor mij doen. Dit zijn vaak praatsessies in combinatie met passende medicatie zoals antidepressiva. Het helpt je bij het reguleren van je emoties. Heel fijn natuurlijk, alleen in mijn geval zou het onderliggende probleem niet worden opgelost. Mijn depressieve klachten zijn namelijk ontstaan door de bevalling. En niet andersom. Zo weet ik nog maar de helft van laatste 10 minuten, slik ik pillen tegen de never ending nightmares en kon ik mezelf er nauwelijks toe zetten om af te spreken met vriendinnen die ‘heerlijke’ zwangerschappen of bevallingen hadden meegemaakt. Die depressieve stempel kon ik dus wel vergeten.
Gelukkig voor mij, want nog te vaak krijgen vrouwen met een bevallingstrauma niet de juiste behandeling. Hoe je een bevallingstrauma dan wel aanpakt? Dat is uiteraard per persoon verschillend. Zo bestaan er speciale begeleidende meditaties of holistische ceremonies, maar ook therapeutische tekensessies of speciale EMDR-therapie worden vaak toegepast op trauma’s. Verschillende vormen die uiteindelijk allemaal richten op hetzelfde ding: verwerking van jouw trauma. Zelf heb ik gekozen om door te gaan met, de voor mij vertrouwde, EFT-technieken. Hierbij tap je op verschillende lichaamsdelen terwijl je specifieke zinnen of momenten herhaalt tot de emotie die je voelt langzaam afneemt.
Opnieuw bij de pyscholoog
De laatste 10 minuten van mijn bevalling waren intens. Met m’n benen vast in steunen in combinatie met complete uitputting waren zowel de vechten als vluchten coping strategieën geen optie. Er volgde totale overgave onder het motto ‘het kan maar voorbij zijn’ terwijl mijn hoofd zich volledig distantieerde van het moment. Ik was er wel, maar ik was er ook weer niet. Dit zorgde ervoor dat ik veel dingen niet bewust heb meegemaakt. Samen met mijn therapeut keren we iedere sessie terug naar mijn jongere zelf om zo stapsgewijs alles op een rijtje te krijgen. En om emoties af te laten zwakken door bijvoorbeeld iets liefs te zeggen of door de gynaecoloog letterlijk een trap in z’n gezicht te geven.
Het is intens en het frustreert me enorm dat een tijdsspan van 10 minuten úren aan therapiesessies kost om het op te lossen. En het echt ‘oplossen’ doe je nooit. Deze bevalling blijft altijd onderdeel van mij en mijn verhaal. Maar wat ik wél kan doen is zorgen deze narrative niet meer constant mijn leven negatief beïnvloedt. Met inmiddels 5 sessies op de teller kan ik gelukkig ook oprecht zeggen dat dingen minder zwaar beginnen te voelen. Ik durf weer wat vaker de deur uit. Voel me minder opgefokt. En kan weer zonder al te veel jaloezie naar positieve bevallingsverhalen luisteren. We zijn er nog niet, but i’ll get there in all due time!
Ohja nog even dit:
De cijfers liegen er niet om: 9% tot 21% van de vrouwen krijgen na de bevalling te maken met een postnatale depressie of een bevallingstrauma. Maar ondanks deze getallen blijft passende hulp of steun nog te vaak uit. De zorg en aandacht gaat vrijwel direct naar het kind waardoor de moeder nog wel eens vergeten wordt. Ook worden traumatische bevallingen nog te vaak goedgepraat met opmerkingen als ‘gelukkig is je kindje tenminste gezond’ of ‘het is in ieder geval wel goed gekomen’. Opmerkingen die vaak worden gemaakt vanuit liefde als soort oppepper alleen totaal niet helpend. Zelfs misschien een beetje bagatelliserend. Hoe dan ook, at the end of the day krijgen we allemaal ooit een keer te maken met een bevalling. Die van jezelf, die van je partner, die van een familielid of vriendin. Mijn advies? Vergeet de moeder niet. Toon oprechte interesse in de bevalling en luister zónder het mooier te willen maken dan dat het was. Want je gehoord voelen draagt bij aan de verwerking. Echt waar!